Het is nooit slim om een buitenexpositie tegen het einde van de loopduur te bezoeken. Dat merkten we bij het bezoeken van de tentoonstelling Palace in Wonderland; sinds de zomer in de tuin van paleis Soestdijk te zien. De balans kunst-natuur kan zo maar uit evenwicht raken.
Met de veelbelovende catalogus vol geweldige sprookjesachtige illustraties van Floor Rieder onder de arm, gaan we op pad en lopen we de route die door de paleistuin is uitgestippeld. Volgens de curatoren belooft het een buitententoonstelling te worden, die je als een totaalervaring ondergaat. En met zo’n geniale tentoonstellingstitel die verwijst naar de avonturen van Alice in Wonderland, zou het met de verwondering toch goed moeten komen. Helaas wordt de belofte niet waargemaakt en strandt Palace in Wonderland in een zoektocht langs nauwelijks zichtbare objecten en ingrepen met een sterk autonoom karakter.
Totleben – Beeldenhart, Ingrid Mol, glazen paviljoen. Tijdelijke ambachtelijke fabricage van kleine beelden van leden van de koninklijke familie gebaseerd op eeuwenoud idee van Leon Beeldenhart tot oprichting van een porseleinfabriek
Het idee om de herbestemmingsfase van paleis Soestdijk – sinds 2005 niet meer bewoond door de koninklijke familie – en het door tuinarchitect Zocher ontworpen landgoed als uitgangspunt te nemen, is bemoedigingswaard. Zeven kunstenaars van naam en met ervaring op het gebied van de openbare ruimte is gevraagd om aan deze historisch geladen plek nieuwe en alternatieve verhalen toe te voegen: Reinier Lagendijk, Ingrid Mol, Benjamin Verdonck, André Pielage, John Körmeling, Zoro Feigl en Sharon Houkema. In hun werk reageren ze op het verleden, de huidige situatie of de toekomstige invulling van het erfgoed.
⇧ Midden op het landgoed staat bijvoorbeeld een prachtig houten chalet dat de jonge prinses Wilhelmina op haar twaalfde verjaardag als speelhuis kreeg. Het chalet is voorzien van een speciaal aangelegd Alpenbeekje met betonnen bruggetje in romantische boomstamstijl. Benjamin Verdonck reageerde op dit gegeven met een speelhuizenruil. In zijn eigen achtertuin staat nu een kopie van het chalet waarin zijn dochter prinsesje kan spelen, terwijl in de paleistuin een kartonnen speelhuis staat waarin de prinses even ‘gewoon’ kind kan zijn. Een mooi idee, ware het niet dat de belevingswaarde van de ruil aan de bezoeker voorbijgaat. Het vraagt een grote mate van inlevingsvermogen om Verdoncks dochter in gedachten prinsesheerlijk te zien spelen. En wat verwondert meer: de beschilderde kartonnen speeldoos of het 19e eeuwse romantische bruggetje van nepboomstammetjes…?
Zonder titel, Reinier Lagendijk, foto GertJan van Rooij
⇧ Naar de beelden van Reinier Lagendijk is het even zoeken, maar tussen de beplanting van de borders liggen een bijl en een schop. De steel van het gereedschap bestaat uit een stammetje wilgenhout dat inmiddels weer flink is uitgelopen. Intrigerende beelden, maar de bestaande natuur is te krachtig en overschaduwt de kunstobjecten, zeker nu de tentoonstelling een aantal maanden verder is.
De Verluchtingen in het gras van André Pielage, waarvoor hij met een andere kleur grassoort lauwerkransvormen zaaide, zijn op zich ook een geweldig idee. Maar na verloop van tijd is het onderscheid tussen de grassoorten verdwenen. Turend naar de uniforme grasmat, begint de moed dan ook in de schoenen te zakken.
Gelukkig glinstert er verderop hoop. Het bladerdek van een beukenboom draagt de Nederlandse driekleur. Pielage heeft de blaadjes van bepaalde takken beschilderd in rood, wit, blauw. Het belichaamt de tegenstelling tussen pracht en praal van het paleis en de soberheid die Juliana als koningin nastreefde. De soberheid wint, want inmiddels heeft de herfst zijn intrede gedaan en is de bodem bedekt met gekleurde blaadjes; het kunstwerk bijna onttroond.
Verluchtingen, André Pielage, foto GertJan van Rooij
Wetende dat zo’n tentoonstellingsbezoek natuurlijk ook maar een momentopname is, leidt een tijdelijk evenement elders in de tuin de aandacht toch stevig af. Tentenkampen, luifels, mobiele zwembaden en wc-units op de prachtige gazons scheppen verwarring en dat doet de kunstbeleving geen goed. Zoro Feigls bewegende boom, getiteld Tears of Joy, valt bijvoorbeeld weg tegen deze achtergrond. De beoogde beweging is bovendien niet waarneembaar, gelukkig laat de wind de bladeren ruisen.
Aan de andere kant van het pad staat het paleis zelf letterlijk stoom af te blazen. Om de zoveel tijd stoten twee schoorstenen op het dak stoomwolken uit, naar idee van John Körmeling. Hij deed onderzoek naar mogelijke nieuwe functies voor het paleis en wil met dit werk – getiteld WarmKoud – de vraag oproepen of het paleis ook een bedrijfsbestemming kan krijgen. Een humoristisch verhaal, waarvan de uitvoering – rokende schoorstenenpijpen – een nogal vanzelfsprekende aanblik geeft.
Vrij onopvallend is ook het werk Horizontale Façade van Sharon Houkema aan de voorzijde van Paleis Soestdijk; de plek waar vroeger het jaarlijkse defilé plaatsvond. Houkema plaatste ruim 20 bordjes van het type ‘Gras niet betreden’ tegen de rand van het gazon. Samen vormen de opschriften een intrigerende tekst over ‘gras’, waarin formele en poëtische taal zijn gemixt.
Horizontale Façade, Sharon Houkema, foto GertJan van Rooij
Palace in Wonderland laat zich niet beleven als een ontdekkingsreis of wandeling langs attracties. De ideeën van de kunstenaars zijn inspirerend, maar kunnen de concurrentie van de omgeving nauwelijks aan. De bestaande natuur is te subliem en wordt overheersend na verloop van tijd. De gebouwen en follies zelf dwingen sowieso al veel verwondering af. Een grotere uitspraak is nodig om de aandacht voor deze bijzondere plek en geschiedenis vast te houden. Vroeg in het seizoen komen helpt ook. Bij een volgende editie zijn we er op tijd bij…
palaceinwonderland.nl is nog te zien van 25 t/m 27 september 2015
De selectionneur 